Το "γενεαλογικό" δέντρο της Γαίας, κατά την ελληνική μυθολογία

ΟΠΩΣ λέει στην Ελληνική Μυθολογία του ο Πιέρ Γκριμάλ,  η Γαία είναι η Γη, που θεωρείται το πρωταρ­χικό στοιχείο, από όπου βγήκαν τα θεϊκά γένη. Παίζει σημαντικό ρόλο στην ησιόδεια θεογονία, αλλά κανένα στα ομηρικά ποιήματα.

Σύμφωνα με τον Ησίοδο, η Γαία γεννήθηκε δεύτερη, αμέσως μετά το Χάος και αμέσως πριν από τον Έρωτα. Χωρίς τη βοήθεια κανενός αρ­σενικού στοιχείου, γέννησε τον Ουρανό που την καλύπτει, τα βουνά και επίσης τον Πόντο, αρσε­νική προσωποποίηση του θαλάσσιου στοιχείου. Μετά τη γέννηση του Ουρανού ενώθηκε μαζί του και τότε τα
παιδιά που γέννησε δεν ήταν πια στοιχειώδεις απλές δυνάμεις, αλλά πραγματικοί θεοί. Πρώτα απέκτησε τους έξι Τιτάνες (τον Ωκεανό, τον Κοίο, τον Κρείο, τον Υπερίονα, τον Ιαπετό και τον Κρόνο) και τις έξι Τιτανιδες (τη Θεία, τη Ρέα, τη Θέμιδα, τη Μνημοσύνη, τη Φοίβη, την Τηθύ) που είναι γυναικείες θεότητες. Ο Κρόνος είναι ο πιο νέος από αυτή τη σειρά.

Έπειτα ήλθαν οι Κύκλωπες, ο Άργης, ο Στερόπης και ο Βροντής, που είναι θεότητες συνδε­μένες με τον κεραυνό, την αστραπή και τη βρο­ντή. Τέλος από τους έρωτες του Ουρανού γεννή­θηκαν οι Εκατόγχειρες, ο Κόττος, ο Βριάρεος και ο Γύης, όντα βίαια με εκατό τεράστια χέ­ρια.

Όλα αυτά τα παιδιά ήταν ο φόβος του Ουρα­νού" δεν επέτρεπε σ' αυτά να δουν το φως, αλλά τα ανάγκαζε να μένουν θαμμένα στα έγκατα της μητέρας τους Γης. Αυτή αποφάσισε να ελευθε­ρώσει τα παιδιά και ζήτησε να εκδικηθούν τον Ουρανό. Αλλά κανένα δε συμφώνησε εκτός από το νεότερο, τον Κρόνο, που δέχτηκε από μίσος προς τον πατέρα του. Τότε η Γαία του εμπιστεύ­τηκε ένα πολύ κοφτερό δρεπάνι και, όταν με τη νύχτα ο Ουρανός πλησίασε τη Γαία, καλύπτο­ντας την από όλες τις πλευρές, ο Κρόνος με ένα χτύπημα του δρεπανιού έκοψε τα γεννητικά όρ­γανα του πατέρα του και τα έριξε πίσω του. Το αίμα της πληγής έπεσε επάνω στη Γαία και τη γονιμοποίησε ξανά. Έτσι γεννήθηκαν οι Ερινύ­ες, οι Γίγαντες και οι Νύμφες των μελιών ή γε­νικά οι θεότητες που συνυπάρχουν με τα δέντρα.

Μετά τον ακρωτηριασμό του Ουρανού, η Γαία ενώθηκε με ένα από τα παιδιά που είχε άλ­λοτε αποκτήσει, τον Πόντο, και μαζί του γέννη­σε πέντε θαλάσσιες θεότητες, τον Νηρέα, τον Θαύμαντα, τον Φόρκη, την Κητώ και την Ευρυβία.

Ο Κρόνος βασίλευε στον κόσμο και δεν άργη­σε να φανεί ένας τύραννος το ίδιο βίαιος με τον πατέρα του. Και αυτός έκλεισε τους αδελφούς του, τους γιους της Γαίας, στον Τάρταρο, έτσι που η Γαία προετοίμασε μια δεύτερη επανάστα­ση. Όταν η Ρέα, που είχε δει διαδοχικά όλα της τα παιδιά να τρώγονται από τον Κρόνο, έμεινε έγκυος στον Δία, πήγε να συμβουλευτεί τη Γαία και τον Ουρανό, για να τους ζητήσει έναν τρόπο να σώσει το παιδί που θα αποκτούσε. Τότε η Γαία και ο Ουρανός της αποκάλυψαν το μυστικό των Μοιρών και τη δασκάλεψαν πώς να ξεγε­λάσει τον Κρόνο. Έτσι ο Δίας μπόρεσε να με­γαλώσει και να γλυτώσει από την αδηφαγία του πατέρα του. Η Γαία πράγματι τον έκρυψε, όταν γεννήθηκε, και τον προφύλαξε σε μια βαθιά σπηλιά. Στη θέση του παιδιού έδωσε στον Κρό­νο μια φασκιωμένη πέτρα, που ο θεός την κατα­βρόχθισε. Αργότερα, όταν ο Δίας άρχισε ανοι­χτό πόλεμο εναντίον του Κρόνου, η Γαία του αποκάλυψε πως μόνο οι Τιτάνες θα μπορούσαν να του δώσουν τη νίκη, αν τους είχε συμμάχους. Τότε ο Δίας πήγε και τους ελευθέρωσε και του έδωσαν τα όπλα του· τον κεραυνό, τη βροντή, την αστραπή, με τα οποία δεν άργησε να εκθρο­νίσει τον Κρόνο.

Η Γαία ωστόσο δε συμμάχησε μέχρι το τέλος με τον Δία. Δυσαρεστημένη από την ήττα των Εκατόγχειρων, των παιδιών της, έσμιξε με τον Τάρταρο, το θεό που προσωποποιούσε την άβυσσο του Κάτω Κόσμου, και μαζί του γέννησε ένα τέρας με υπερφυσική δύναμη, τον Τυφώ­να, που κήρυξε τον πόλεμο στους θεούς και τους έφερε για πολύ καιρό σε δύσκολη θέση. Με τον Τάρταρο απέκτησε και ένα άλλο παιδί, την Έχιδνα, επίσης τέρας.

Άλλες θεογονίες της αποδίδουν τη μητρότητα του Τριπτόλεμου, που είχε αποκτήσει με τον Ωκεανό, τον ίδιο της το γιο, έναν από τους Τιτά­νες. Επίσης ο Γίγαντας Ανταίος, που ήταν ο αντίπαλος του Ηρακλή, θεωρήθηκε γιος δικός της και του θεού της θάλασσας Ποσειδώνα. Γε­νικότερα δεν υπάρχει τέρας, που να μη θεωρή­θηκε από κάποιο μυθογράφο ως παιδί της Γαίας· η Χάρυβδις, οι Άρπυιες, ο Πύθων, ο δράκο­ντας που φύλαγε το Χρυσόμαλλο δέρας στη χώ­ρα του Αιήτη και ακόμη η Φήμη, το τέρας που περιγράφει ο Βιργίλιος με το όνομα Fama, η Δημόσια Φωνή.

Σιγά-σιγά η Γαία, δύναμη και παρακαταθήκη γονιμότητας αστείρευτη, θεωρήθηκε η Παγκό­σμια Μητέρα και η μητέρα των θεών. Καθώς η ελληνική σκέψη «προσωποποιούσε» τους θεούς της, η Γαία ενσαρκώθηκε σε θεότητες όπως η Δήμητρα ή η Κυβέλη, οι μύθοι των οποίων, πιο ανθρώπινοι, μιλούσαν περισσότερο στη φαντα­σία, ενώ οι θεωρίες για τη Γαία ως στοιχείο άφηναν την περιοχή της μυθολογίας, για να μπουν στην περιοχή της φιλοσοφίας.

Θεωρούσαν τη Γαία ως εμπνεύστρια πολλών χρησμών κατείχε τα μυστικά των Μοιρών και οι χρησμοί της ήταν πιο παλιοί και μάλιστα και πιο ασφαλείς από τους χρησμούς του Απόλλω­να.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ησ., θευγ. 116 κ.ε. Απολλόδ., Βιβλ. 1, 1, 1 κ.ε., 1, 5, 2. 2, 1, 2. Ευρ., απόσπ. από τον Χρύσιππο, χαμ. τραγ. (TGF, σ. 633). Λουκρ. 1, 250 κ.ε. 2, 991 κ.ε. Βιργ., Γεωργ. 2, 325 κ.ε. Πλάτ., Πολιτεία 2, 377 e κ.ε. Κικ., De nat. dear., 2, 23, 63 κ.ε. Υγίν., Fab. Praef.