Η λατρεία του Ήλιου στην αρχαία Ελλάδα

Η Ηλιακή λατρεία στην αρχαία Ελλάδα εμφανίζεται από τα προκατακλυσμιαία χρόνια και λατρευόταν σε πολλά μέρη της Ελλάδας και όχι μόνο. Αναφορές για τη λατρεία του
Ήλιου έχουμε αρκετές από την μυθολογία αλλά και από γνωστές προσωπικότητες όπως ο Απολλώνιος ο Τυανεύς, ο Παυσανίας, Ηρόδοτος, Ησίοδος, και από άλλους. Υπήρχαν θεότητες που αντιπροσώπευαν τον Ήλιο, όπως ο Απόλλωνας η Λητώ κ.α.

Από τις πρώτες θεότητες ήταν οι
Τιτάνες, Κριός και Κοίος, η Τιτανίδα, Φοίβη και οι απόγονοι τους όπως μας πληροφορεί ο Ησίοδος στην θεογονία. Ο Πίνδαρος είχε πει πως ο Ήλιος είναι η μητέρα των ματιών, ο Αριστοτέλης αποκαλεί τον Ήλιο ως το μάτι του αιθέρα, ενώ ο Σοφοκλής λέει ότι ο Ήλιος είναι το χρυσό βλέφαρο της ημέρας. Είναι λογικό ότι οι άνθρωποι θεωρώντας ότι ο Ήλιος είναι ζωοδότης των πάντων να του προσδίδουν διάφορες τιμητικές εκφράσεις, μια πανάρχαια παράδοση λέει ότι ο Ήλιος είναι το δεξί μάτι του δημιουργού και άρχοντας του κόσμου.

Αργότερα στα Ομηρικά χρόνια η λατρεία του Ήλιου μπορεί να μην ήταν τόσο έντονη σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες αλλά παρόλα αυτά υπήρχε ακόμη η λατρεία του για αυτό γίνονταν θυσίες προς τιμήν του. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Γ103-4) μας λέει: οίσετε άρν, έτερον λευκόν, έτερην δε μέλαιναν, γη τε και Ηελιώ ( κουβαλήστε τώρα δυο αρνιά, το ένα άσπρο και το άλλο μαύρο, για την γη και για τον Ήλιο). Υπήρχαν και υπάρχουν ναοί και ευρήματα σε διάφορες αρχαίες πόλεις όπου αποδεικνύουν ότι η λατρεία ήταν όντως υπαρκτή και μάλιστα σε κάποια μέρη ήταν πολύ έντονα. Στην Κρήτη υπήρχε μια πανάρχαια πόλη η Δρήρο στο νομό Λασιθίου, όπου κατά τις ανασκαφές υπό την Γαλλική αρχαιολογική σχολή βρήκαν διάφορες επιγραφές όπου έγραφαν για τους έφηβους που ορκιζόντουσαν σε διάφορους θεούς, σε μια επιγραφή έλεγε για την ορκωμοσία στον θεό Άλιος (Ήλιος) δυστυχώς η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς στα ελληνιστικά χρόνια από τις εμφύλιες διαμάχες.

Σε μια παλιά πόλη της Ήλιδος που ήταν κοντά στα σύνορα με την Αρκαδία όπου σήμερα δεν υπάρχει είχε την ονομασία Άλιον προφανώς προς τιμή του θεού Ήλιου είχε την ομώνυμη ονομασία, όπως και η Αθήνα προς τιμή της θεάς Αθηνάς. Μέσα στην αγορά της Ήλιδος υπήρχε ένα μαρμάρινο άγαλμα του Ήλιου με ακτίνες να εξέχουν από το κεφάλι του.

Στην αγορά της Κορίνθου υπήρχαν τα προπύλαια, πάνω στα προπύλαια υπήρχαν δυο επίχρυσα αγάλματα, το ένα άγαλμα παρίστανε τον Φαέθοντα όπου ήταν γιος του Ήλιου και στο άλλο άγαλμα παρίστανε τον ίδιο τον Ήλιο (Παυσανίας ΙΙ 3,2).

Σε όλο το νησί της Ρόδου και κυρίως στην αρχαία Κάμιρος, Λίνδος, Ηλισσό, η λατρεία του Ήλιου ήταν πιο ισχυρή σε σχέση με τις άλλες ελληνικές πόλεις. Σύμφωνα με τον μύθο η Ρόδος αναδύθηκε από την θάλασσα για να αποζημιώσει τον Ήλιο επειδή αποκλείστηκε από τους δώδεκα ισχυρούς θεούς και επίσης ο Ήλιος ήταν στην Ρόδο όταν ερωτεύτηκε την ομώνυμη νύμφη. Σε όλες τις πόλεις της Ρόδου τιμούσαν τον Ήλιο κάθε 4 χρόνια με μεγάλους αγώνες.

Τον 3 αιώνα π.χ. ο Χάρης ο Λίνδιος Ανέγειρε ένα τεράστιο άγαλμα όπου έγινε γνωστό ως κολοσσός της Ρόδου και θεωρείτε ως ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ο Πλίνιος έλεγε πως ήταν 105 πόδια ψηλός (33 μέτρα). Δυστυχώς 66 χρόνια μετά από ένα μεγάλο σεισμό το άγαλμα κατέρρευσε, το άγαλμα αυτό αφιερώθηκε στον Ήλιο. Ένας άλλος θρύλος λέει ότι ο θεός Ήλιος έσωσε τον λαό της Ρόδου από μια εκτεταμένη πολιορκία ενός μεγάλου Μακεδόνα στρατηγού τον Δημήτριου τον πολιορκητή, για αυτό οι Ρόδιοι ως ένδειξη ευγνωμοσύνης δημιούργησαν αυτό το τεράστιο μπρούτζινο άγαλμα, από τότε ο Ήλιος ήταν ο προστάτης της Ρόδου.

Στην αρχαία Κολχίδα υπήρχε ένας παραθαλάσσιος ναός του Ήλιου όπου εκεί κατέφυγε η Μήδεια όταν εκδιώχτηκε από τον πατέρα της. Στην Μαντινεία ο χώρος όπου ήταν ο τάφος του Αρκάδα ονομαζόταν και βωμοί του Ήλιου: (το δε χώριον τούτον ενθά ο τάφος εστίν του Αρκάδος, κάλουσιν Ήλιου βωμός (Παυσανίας Η9,4).

Στο νομό της Αργολίδας υπάρχουν αναφορές για την λατρεία του Ήλιου, ο Παυσανίας (β34,10) μας αναφέρει ότι στις Μυκήνες υπήρχε ναός του Ήλιου, κοντά στον Ίναχο ποταμό που είναι στο δρόμο προς το Αργος υπήρχε βωμός του Ήλιου, και στην Ερμιόνη επίσης υπήρχε βωμός του Ήλιου. Στην Επίδαυρο μας λέει η σχετική επιγραφή (ΙGIV 1001,1002) ότι υπήρχε βωμός του Ήλιου.

Στην Σικυώνα υπήρχε βωμός από λευκό μάρμαρο προ τιμή του θεού Ήλιου, όπου το ανήγειρε ο εγγονός του Αλωέα ο Επωπεύς, ο Παυσανίας στο (β31,5) μας αναφέρει ότι ίδρυσαν βωμό προς τον θεό Ήλιο επειδή ο Ήλιος συνέβαλε στην ελευθερία τους από την υποδούλωση του Ξέρξη και στους Πέρσες.

Την λατρεία του Ήλιου την συναντάμε και στην Αθήνα, οι πολίτες των Αθηνών ορκιζόντουσαν συχνά στο όνομα του Ήλιου, επίσης λατρευόταν και σαν πατέρας των Αλμαλκείδη, Πρωτοκλέα, και Πρωτοκλέοντα, έχουν βρεθεί επιγραφές όπου αναφέρονται στους ιερείς του Ήλιου όπως και για τον βωμό του.


Κατά το θερινό Ηλιοστάσιο οι Αθηναίοι γιόρταζαν την γιορτή του Ηρακλή, εδώ βλέπουμε ότι κατά τους Αθηναίους ο Ηρακλής συμβόλιζε τον Ήλιο και στην Σκιοφόρα γιορτή όπου γινόταν κάθε 15 Ιουνίου με 15 Ιουλίου υπήρχε και ιερέας του Ήλιου. Στην Γορτήνα της Κρήτης υπήρχαν τα ιερά κοπάδια όπου ήταν αφιερωμένα στον Ήλιο, αλλά ειδικότερα η λατρεία του γινόταν με την μορφή ταύρου.

Ο Ρίσπεν ήταν γνωστός Γάλλος αρχαιολόγος και θεωρούσε ότι πιθανόν ο Τάλως ήταν μια υπόσταση του θεού Ήλιου.

Μια γνωστή παράσταση στην Ελληνική πλαστική όπου προέρχεται από το ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα έχει την γέννηση της θεάς Αθηνάς όπου την πλαισιώνουν ο Ήλιος και η Σελήνη, επίσης μια άλλη παράσταση όπου προέρχεται από το αέτωμα του ναού των Δελφών δείχνει την δύση του Ηλίου, το αναφέρει και ο Παυσανίας στο (χ19,4) στους νόμους του Πλάτωνα (10,3) λέει για τον Σωκράτη όπου προσεύχεται στον ανατέλλοντα Ήλιο.

Στην αρχαιότητα υπήρχαν πολλές γιορτές όπου γινόταν με βάση τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων αλλά περισσότερο με τον Ήλιο, ακόμα και με τις εκλείψεις του Ήλιου οι άνθρωποι το θεωρούσαν ως κακή δεισιδαιμονία.

Στον τόπο όπου οι Έλληνες έδρασαν και μεγαλούργησαν είχαν και έχουν το προνόμιο ότι το φως του Ήλιου ήταν και είναι ιδιαίτερα διάχυτο και ειδικότερα η Δήλος το νησί του Απόλλωνα και της μητέρας του Λητώ, σύμφωνα με τους επιστήμονες έχει την εντονότερη Ηλιοφάνεια σε όλον τον πλανήτη έτσι ήταν φυσικό στην Δήλο και σε όλη την αρχαία Ελλάδα να τιμούν τον Ήλιο από τα προκατακλυσμιαία κιόλας χρόνια, παρόλο που με το πέρασμα των αιώνων η λατρεία του αποδυναμωνόταν όλο και πιο πολύ, ο κόσμος όμως πάντα τον είχε σε ξεχωριστή θέση, ακόμα και στις ημέρες μας όπου σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο τοποθετείτε η πρώτη μέρα του χρόνου με την πρώτη ημέρα του καλοκαιρινού Ηλιοστασίου, ίσως ακόμα και σήμερα στο υποσυνείδητο μας να τιμούμε τον Ήλιο γιορτάζοντας με πυροτεχνήματα και ευχές ελπίζοντας για ένα καλύτερο χρόνο.

Τέλος η λατρεία του Ήλιου υπήρχε σχεδόν σε όλους τους αρχαίους λαούς όπου κάθε λαός είχε τα δικά του ήθη και έθιμα ως προς αυτό το ουράνιο φαινόμενο, θα επανέλθω σε αυτό το θέμα στο μέλλον. Μέχρι την επόμενη φορά να είστε όλοι καλά