Η περίπτωση του Κραντωνέλλου , των τελετών του Αδώνιδος στην ελληνική παράδοση

Η περίπτωση του Κραντωνέλλου
Κατά την περισσότερο επισταμένη έρευνά μας για τα πιθανά επιβιώματα των τελετών του Αδώνιδος στην ελληνική παράδοση, είχαμε την τύχη να ανακαλύψουμε ένα σπάνιο βιβλίο, λίγων μόνο σελίδων, εκδοθέν από την Ακαδημία Αθηνών του 1941. Σε αυτό ο σημαντικός λαογραφικός μελετητής, Στέφανος Ι.
Μακρυμίχαλος, αποτυπώνει ένα εξαίσιο δρώμενο που λάμβανε χώρα, μέχρι και μερικές δεκαετίες πριν, στον τόπο καταγωγής του, την Μύκονο. Το ανάτυπο αυτό περιγράφει τα υπολείμματα της λατρείας του Αδώνιδος μέσα από ένα δρώμενο με την ονομασία Κραντωνέλλος.
Ο Κραντωνέλλος δεν ήταν παρά ένα παιδικό παιχνίδι, πολύ διαδεδομένο στην εποχή του, όπου τα παιδιά του νησιού, τις περισσότερες φορές τα κορίτσια, συγκεντρώνονταν σε παραθαλάσσιο μέρος όπου υπήρχαν αμμώδης εκτάσεις. Εκεί, ένα από τα παιδιά που πρωταγωνιστούσε κάθε φορά, ξάπλωνε στην αμμουδιά και οι υπόλοιποι συμπαίκτες σχημάτιζαν με άμμο το περίγραμμα του σώματός του. Επειτα το ξαπλωμένο παιδί σηκώνονταν και στο επί της άμμου σχεδιασμένο σώμα τοποθετούσαν φύκια. Τότε όλοι οι συμμετέχοντες άρχισαν να θρηνούν και επαναλάμβαναν εν χορώ γύρω από το περίγραμμα το κάτωθι μοιρολόι:
«Κραντωνέλλο, Κραντωνέλλο
Οντας σ’ έπερνε το ρέμα
Για δεν έπερνε τσαι μένα» (Μακρυμίχαλος Στ. 1941, σελ.230).
Τα παιδιά κατόπιν ξεσπούσαν σε γέλια και χαρές και αυτό το μοτίβο το επαναλάμβαναν πολλές φορές. Τα υπολείμματα της λατρείας του Αδώνιδος εδώ είναι ξεκάθαρα: υπήρχε νεκρό σώμα, υπήρχε θρήνος, υπήρχε χαρά κατά το πέρας της κάθε τελετουργικής δράσης. Επίσης, όπως πολύ εύστοχα διαπιστώνει ο Γ. Σιέττος στο έργο του «Τα Αδώνια Μυστήρια», η αναφορά του εν λόγω τραγουδιού στο «Οντας σ’ έπερνε το ρέμα», παραπέμπει απευθείας στην περιγραφή του αρχαίου συγγραφέα-ποιητή Θεόκριτο που έζησε 3ο αιώνα π.Χ. Στο σύγγραμμά του «Αδωνιάζουσες», περιγράφει τις γυναίκες να ρίχνουν στην θάλασσα το ομοίωμα του Αδώνιδος (Σιέττος Γ. 1997σελ.,77).
Διαβλέπουμε στην τελεσματική αυτή έκφανση με πόσο παρόμοια τελετουργική πρακτική, μέχρι σχεδόν στις μέρες μας, η λαϊκή παράδοση διασώζει τη σχέση αυτή του καθάρσιου ύδατος με τις ταφικές τελετουργίες. Εξίσου σημαντική, όμως, με τα παραπάνω είναι η γλωσσολογική διερεύνηση της ίδιας της ονομασίας του Κραντωνέλλου. Η λέξη αυτή αποτελείται κατ’ ουσίαν από δύο λέξεις με την παρήχηση του ονόματος Κυρ-Αδωνέλλου, δηλαδή του Κυρίου Αδωνη! (Μακρυμίχαλος Στ. 1941, σελ.230- 1).