Το υπερβακτήριο MRSA ξέφυγε από τα νοσοκομεία και απειλεί τον γενικό πληθυσμό!

Ξεκίνησε την «καριέρα» του ως ανεπιθύμητος... επισκέπτης στα νοσοκομεία ο οποίος αποδείχθηκε αποφασισμένος να κάνει «αρμένικη επίσκεψη» - δεν είναι τυχαίο ότι το υπερβακτήριο MRSA (Μethicillin Resistant Staphylococcus aureus, χρυσίζων σταφυλόκοκκος ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη), περί ου ο λόγος, είναι υπαίτιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το 44% επί του συνόλου των
380.000 ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων που καταγράφονται κατά μέσο όρο ετησίως, για 1.050.000 επιπλέον ημέρες νοσηλείας και όλα αυτά με ένα κόστος που ξεπερνά τα 380.000.000 ευρώ κατ' έτος. Ο μικροσκοπικός αυτός «μουσαφίρης» φάνηκε όμως να έχει άκρως επεκτατικές τάσεις. Ετσι αλλάζοντας «κοστούμι» αποφάσισε να επιβάλει την παρουσία του εκτός από τα νοσοκομεία και στην κοινότητα, απειλώντας ολόκληρο τον πληθυσμό. Και μπορεί αυτή η περιγραφή να μοιάζει γλαφυρή, ωστόσο ο κίνδυνος από το MRSA δεν είναι διόλου... λογοτεχνικός. Πρόκειται για έναν τεράστιο «εχθρό» ο οποίος αλλάζοντας «προσωπεία» συνεχώς γιγαντώνεται.

Η νέα επιδημία του MRSA, η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί ήδη γεγονός σε διαφορετικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έχει ξεφύγει από τα όρια των νοσοκομείων και αιωρείται επάνω από τα σπίτια, τις αθλητικές εγκαταστάσεις, τα σχολεία, τα στρατόπεδα και γενικώς τα σημεία όπου επικρατεί συγχρωτισμός, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία. «Το Βήμα» μίλησε με τον «πατέρα» του ΜRSA της κοινότητας, καθηγητή Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, ειδικό στις μεταδοτικές ασθένειες και σύμβουλο της αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) σχετικά με τα εμβόλια Ρόμπερτ Ντόουμ με στόχο να σκιαγραφήσει το «προφίλ» αυτού του μικρού-μεγάλου «δολοφόνου» με τα πολλά πρόσωπα αλλά και τους πιθανούς τρόπους εξόντωσής του προς όφελος του πληθυσμού. Οπως όλα (δυστυχώς) δείχνουν, ο ανεπιθύμητος αυτός επισκέπτης στη ζωή πολλών ατόμων δεν είναι εύκολο να δει την... πόρτα της εξόδου αφού έχει εκπληκτική ικανότητα προσαρμογής και επιβίωσης.

Ωστόσο οι επιστημονικές προσπάθειες συνεχίζονται με στόχο την ανάπτυξη εμβολίου για τον οριστικό εξοστρακισμό του. Ως τότε όμως οι ειδήμονες συμβουλεύουν... καλό νοικοκύρεμα των χώρων όπως κάνουμε πάντα όταν περιμένουμε έναν επισκέπτη. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση το νοικοκυριό πρέπει να έχει... αφιλόξενο στόχο κρατώντας μακριά από το κατώφλι τον επικίνδυνο μουσαφίρη.

Από τα νοσοκομεία στις γειτονιές
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 μια ομάδα ερευνητών του Παιδιατρικού Νοσοκομείου του Πανεπιστημίου του Σικάγου με επικεφαλής τον καθηγητή Ντόουμ παρατήρησε ότι άρχισαν ξαφνικά να εμφανίζονται στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του νοσοκομείου δεκάδες παιδιά με «ασυνήθιστες» σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις. Τρία παιδιά παρουσίασαν οξεία πνευμονία, κάποιο εμφάνισε απόστημα μεγάλο όσο μια παλάμη το οποίο «κρυβόταν» σε έναν γλουτιαίο μυ του ενώ σε μια άλλη περίπτωση το βακτήριο «διείσδυσε» στα οστά του ενός ποδιού. Σε όλους αυτούς τους μικρούς ασθενείς η λοίμωξη παρουσίαζε ανθεκτικότητα σε πολλά κοινά αντιβιοτικά, συμπεριλαμβανομένης της μεθικιλλίνης.

Οι ειδικοί αποφάσισαν λοιπόν να διεξαγάγουν μελέτη ώστε να ρίξουν φως σε αυτή τη θολή υπόθεση. Εμειναν άναυδοι όταν συνειδητοποίησαν ότι «ένοχο» για τις σοβαρές λοιμώξεις ήταν το MRSA, ένα βακτήριο το οποίο πιστευόταν ότι προσβάλλει μόνο τους νοσοκομειακούς ασθενείς. Ωστόσο κανένα από τα παιδιά εκείνα δεν είχε βρεθεί σε νοσοκομείο επί μήνες προτού μεταφερθεί στα επείγοντα. Ετσι για πρώτη φορά η συγκεκριμένη ερευνητική ομάδα έκανε λόγο για MRSA της κοινότητας, μια θεωρία που συνάντησε απίστευτες αντιδράσεις.

Οπως μάλιστα μας λέει ο καθηγητής Ντόουμ, ο ίδιος και η ομάδα του βρίσκονταν σε αντιπαράθεση επί 18 μήνες με τους υπευθύνους του JAMA (Journal of the American Medical Association, πρόκειται για την έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Εταιρείας) προκειμένου να δημοσιευθεί το άρθρο που αφορούσε το MRSA της κοινότητας. «Αρχικώς το άρθρο απορρίφθηκε αφού δεν πίστευαν ότι επρόκειτο για MRSA. Το αποσύραμε λοιπόν και προχωρήσαμε σε περαιτέρω μοριακή μελέτη μέσω της οποίας αποδείξαμε ότι στα στελέχη που είχαμε απομονώσει από τους ασθενείς υπήρχε η παρουσία του γονιδίου mecA το οποίο αποτελεί "σήμα κατατεθέν" του MRSA. Τελικώς έπειτα από κόπους το άρθρο που ήταν το πρώτο στο οποίο γινόταν λόγος παγκοσμίως για το MRSA της κοινότητας δημοσιεύθηκε το 1998».

Ευάλωτοι αθλητές, στρατιώτες και... συγγενείς
Τα στελέχη του ΜRSA της κοινότητας εμφανίζουν διαφορετικά γενετικά χαρακτηριστικά από εκείνα των νοσοκομείων, εξηγεί ο καθηγητής. Συγχρόνως επικρατούν διαφορετικά στελέχη του MRSA της κοινότητας σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, το στέλεχος που πρωτοεντόπισαν οι ειδικοί από το Σικάγο ήταν το επονομαζόμενο USA400, ένα πολύ επιθετικό στέλεχος που ήταν ικανό ακόμη και να σκοτώσει μέσα σε λίγες ημέρες τα «θύματά» του. «Οταν ήλθε στο φως η αλληλουχία του γονιδιώματος του USA400 έγινε σαφές ότι διέθετε πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από το στέλεχος του MRSA των νοσοκομείων - συγκεκριμένα παρήγε κάποιες επικίνδυνες τοξίνες οι οποίες δεν εντοπίζονται στο νοσοκομειακό ΜRSA».

Μπορεί η «σχέση» των ειδικών με το MRSA της κοινότητας να μετρά πλέον σχεδόν 15 χρόνια, ωστόσο τώρα μόλις αρχίζει η επιστημονική κοινότητα να μαθαίνει λεπτομέρειες για τον αντίπαλο, σημειώνει ο καθηγητής. «Βλέπουμε τώρα αναλυτικότερα ποιες ομάδες θεωρούνται "υψηλού κινδύνου" για μόλυνση από το βακτήριο: πρόκειται για τους φυλακισμένους, τα μέλη αθλητικών ομάδων, τους στρατιώτες αλλά και για υγιή άτομα στον γενικό πληθυσμό τα οποία δεν έχουν θεωρητικώς κανέναν παράγοντα κινδύνου για μόλυνση. Το τελευταίο διάστημα όμως μαθαίνουμε και άλλα ενδιαφέροντα πράγματα για το MRSA της κοινότητας. Για παράδειγμα, πρόσφατη μελέτη της δικής μας ομάδας έδειξε ότι ο ίδιος ο χώρος του σπιτιού μπορεί να αποτελέσει σοβαρή εστία μόλυνσης».

Ο καθηγητής περιγράφει ότι η ερευνητική ομάδα παρακολούθησε στενά άτομα τα οποία κατέφυγαν στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Σικάγου με μόλυνση από το στέλεχος USA300 (πρόκειται για το στέλεχος που... διαδέχθηκε μετά το 2000 το USA400 και εξαπλώνεται αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ) καθώς και τις οικογένειές τους. «Ζητήσαμε από την οικογένεια του κάθε ασθενούς να υποβληθεί σε εξέταση για ύπαρξη του βακτηρίου και είδαμε ότι ο αποικισμός ήταν πολύ υψηλός στα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας. Ολα αυτά δείχνουν ότι το MRSA της κοινότητας εξαπλώνεται "σαν τρελό" και προσπαθούμε τώρα να βρούμε χρηματοδότηση προκειμένου να προχωρήσουμε σε παρεμβάσεις εντός των σπιτιών ασθενών με το συγκεκριμένο βακτήριο». Οι παρεμβάσεις θα περιλαμβάνουν τη χρήση ενός δραστικού αντιβιοτικού που θα εφαρμόζεται στη μύτη των μελών της οικογενείας του ασθενούς, τη χρήση κάποιας αντισηπτικής ουσίας που θα εφαρμόζεται σε ολόκληρο το δέρμα, καθώς και αντισηπτικών που θα καλύπτουν «ευάλωτες» επιφάνειες του σπιτιού, όπως στην κουζίνα ή στο μπάνιο.

Εμβόλιο-εκπαιδευτής λεμφοκυττάρων
Ακόμη και αν αυτού του είδους οι παρεμβάσεις καταφέρουν να περιορίσουν την εξάπλωση του MRSA της κοινότητας, το «ιερό δισκοπότηρο» για τους επιστήμονες παραμένει το να μπορέσουν να προλάβουν την εμφάνιση του σούπερ βακτηρίου. Και η λύση έχει μόνο έναν τίτλο: εμβόλιο. Πόσο εύκολο είναι όμως να αναπτυχθεί ένα προληπτικό εμβόλιο για έναν τόσο «πολυπρόσωπο» εχθρό; Καθόλου εύκολο, απαντά ο καθηγητής Ντόουμ. Οπως διευκρινίζει, ως σήμερα οι προσπάθειες ανάπτυξης ενός τέτοιου εμβολίου έχουν στεφθεί με πλήρη... αποτυχία καθώς ο «εχθρός» έβρισκε πάντα τρόπο να ξεγλιστρά. Ο ίδιος πιστεύει όμως ότι μπορεί να τα βάλει με τον παντοδύναμο (όπως τουλάχιστον έχει αποδειχθεί ως σήμερα) αντίπαλο ξεφεύγοντας από την κλασική «συνταγή» ανάπτυξης εμβολίων. «Οι ως τώρα προσπάθειες επικεντρώνονταν στην "παραδοσιακή" στρατηγική της δημιουργίας εμβολίου με τη λογική της παραγωγής αντισωμάτων από τον οργανισμό ενάντια στον "εχθρό". Ωστόσο η δική μας ομάδα προτείνει μια νέα στρατηγική η οποία βασίζεται στα Τ-λεμφοκύτταρα του οργανισμού. Πιστεύουμε ότι ένα επιτυχημένο εμβόλιο πρέπει να στοχεύει στην αύξηση της ανοσίας του οργανισμού μέσω της εκπαίδευσης των Τ-κυττάρων του και προς αυτή την κατεύθυνση κινούμαστε στα πειράματά μας».

Πώς ακριβώς θα αναπτυχθεί ένα τέτοιο «εναλλακτικό» εμβόλιο; Ο καθηγητής απαντά ότι «αν το ήξερα θα το είχα ήδη φτιάξει. Ωστόσο, εκτιμώ ότι σε κάποια χρόνια, αν και δεν μπορώ να προσδιορίσω σε πόσα ακριβώς, το εμβόλιο θα αποτελεί γεγονός».

Απώτερος στόχος του δρος Ντόουμ είναι, όπως ο ίδιος μας μεταφέρει, να αναπτυχθεί μελλοντικά ένα προληπτικό εμβόλιο για το MRSA της κοινότητας το οποίο θα χορηγείται σε όλα τα παιδιά στο πλαίσιο των εμβολιασμών ρουτίνας. Δεν είναι τραβηγμένο το να εμβολιαστεί ολόκληρος ο παιδικός πληθυσμός για το MRSA; Ο ίδιος, ως κύριος σύμβουλος της αμερικανικής κυβέρνησης για τους παιδικούς εμβολιασμούς, πιστεύει ακριβώς το αντίθετο. Θεωρεί ότι είναι επιβεβλημένο να εμβολιάζονται τα παιδιά ενάντια σε έναν τόσο μεγάλο εν δυνάμει «δολοφόνο». Αναφέρει όμως ότι για να αποτελέσει ένα τέτοιο εμβόλιο κάποια ημέρα πραγματικότητα πρέπει πρώτα οι αρμόδιοι των διαφορετικών κρατών να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος και να κατανοήσουν ότι για να δοθεί λύση σε αυτό δεν υπάρχει άλλος δρόμος από εκείνον της έρευνας. «Και η έρευνα απαιτεί χρηματοδότηση για να υπάρξει. Αυτό είναι το μήνυμα με το οποίο θέλω να κλείσω την κουβέντα μας».

«Θερίζει» και στην Ελλάδα
Μια κουβέντα που άνοιξε στα τέλη του περασμένου αιώνα και η οποία, όπως όλα δείχνουν, θα αργήσει πολύ να κλείσει, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ειδικούς. Οπως σημειώνει στο «Βήμα» η καθηγήτρια στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας τoυ Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών και υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Σταφυλοκόκκων κυρία Ιρις Σπηλιοπούλου η επιδημία του MRSA της κοινότητας έχει - δυστυχώς - και ελληνική ταυτότητα. Τα στοιχεία που μας παραθέτει η κυρία Σπηλιοπούλου μιλούν από μόνα τους: σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα που αφορούν το 2010 (τα στοιχεία του 2011 αναμένεται να δημοσιευθούν μέσα στο καλοκαίρι) το 5%-15% επί του συνόλου των λοιμώξεων στη χώρα μας οφείλονται στον S. aureus ενώ ποσοστό περί το 45% των λοιμώξεων με S. aureus αφορά το υπερβακτήριο MRSA (το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 10% ως 50%, καθώς σε κάποια μικρά νοσοκομεία τα ποσοστά εμφάνισης του MRSA είναι χαμηλά ενώ σε κάποια μεγάλα νοσοκομεία πολύ υψηλότερα). Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι «από το σύνολο των κρουσμάτων MRSA που εμφανίζονται στην Ελλάδα περισσότερες από επτά στις δέκα περιπτώσεις αφορούν την κοινότητα ενώ περίπου τρεις στις δέκα τα νοσοκομεία» λέει η καθηγήτρια.

Η επιδημία αυτή που έχει επίσης πλήξει και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου όπως η Ισπανία και η Ιταλία, φαίνεται να παίρνει διαστάσεις αντίστοιχες με εκείνες στις ΗΠΑ όπου τη δική του «μάχη» με το MRSA δίνει ο καθηγητής Ντόουμ. Βέβαια διαφορετικοί κλώνοι του MRSA έχουν «πλήξει» ΗΠΑ και Ευρώπη: στη χώρα μας αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία ο κυρίαρχος κλώνος αυτή τη στιγμή είναι ο ST80 ο οποίος διαφέρει από τον USA300 που «τρομοκρατεί» τα τελευταία χρόνια τις ΗΠΑ. Ωστόσο ο κίνδυνος είναι αντίστοιχος για τον πληθυσμό.
Και αυτό διότι το MRSA της κοινότητας προκαλεί λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων (όπως αποστήματα, δοθιήνες, κυτταρίτιδες), μολύνσεις στο αίμα αλλά και εν δυνάμει θανατηφόρες πνευμονίες, κυρίως σε άτομα των οποίων το σύστημα έχει εξασθενήσει λόγω κάποιας νόσου όπως η γρίπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την κυρία Σπηλιοπούλου, στην πανδημία του 2009 παρουσιάστηκαν αρκετά περιστατικά πνευμονίας που οφειλόταν σε MRSA σε ασθενείς με γρίπη.
Το καλό νέο είναι ότι το «επεκτατικότατο» αυτό βακτήριο εμφανίζει ευαισθησία - τουλάχιστον ως τώρα - σε κάποια αντιβιοτικά όπως η ερυθρομυκίνη και οι λινκοσαμίδες. Το κακό νέο είναι ότι οι... άγριες διαθέσεις του είναι κάποιες φορές τόσο μεγάλες ώστε να αφαιρεί ανθρώπινες ζωές σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας.

Η πρόληψη σώζει
Ρωτήσαμε την ελληνίδα καθηγήτρια πώς θα μπορούσε να μπει ένα «φρένο» σε αυτόν τον μικροσκοπικό αλλά τόσο μεγάλο «εχθρό» της δημόσιας υγείας. Μας απάντησε ότι πρώτιστο και απλό προληπτικό μέτρο είναι η χιλιοειπωμένη αλλά σωτήρια «τήρηση κανόνων υγιεινής». «Είναι πολύ σημαντικό να τηρούνται αυτοί οι κανόνες σε χώρους όπως τα στρατόπεδα, τα αθλητικά κέντρα, τα σχολεία. Πρέπει ο καθένας να έχει προσωπικά είδη υγιεινής, να μην τα μοιράζεται με άλλους. Από την πλευρά τους οι κλινικοί γιατροί είναι απολύτως απαραίτητο να κάνουν αντιβιόγραμμα προτού χορηγήσουν αντιβιοτικά στους ασθενείς».

Σε ό,τι αφορά την προοπτική ανάπτυξης ενός εμβολίου για το MRSA η κυρία Σπηλιοπούλου εμφανίζεται επιφυλακτική σχετικά με την καθολική χορήγησή του. Οπως υποστηρίζει αν κάποια ημέρα αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο αυτό θα πρέπει να χορηγείται μόνο στους πληθυσμούς υψηλού κινδύνου. Και αυτό διότι ο S.aureus αποτελεί «μέλος» της φυσιολογικής χλωρίδας του οργανισμού και ένα εμβόλιο που θα τον εξαφάνιζε ίσως διατάρασσε αυτή την ισορροπία. «Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το 20%-30% του πληθυσμού είναι σταθερά φορείς του βακτηρίου, ένα αντίστοιχο ποσοστό εμφανίζει διαλείπουσα φορεία ενώ μόνο ένα 20%-30% δεν είναι φορείς. Οι περισσότεροι άνθρωποι λοιπόν "φιλοξενούν" τον S.aureus στον οργανισμό τους και δεν ξέρουμε τις συνέπειες αν του γίνει μόνιμη... έξωση».
Το μόνο σίγουρο είναι πως κρίνεται απαραίτητο να γίνει «έξωση» στην επιδημία του MRSA της κοινότητας. Και για να συμβεί αυτό είναι άκρως σημαντικό «συν επιστήμη και χείρα (...καθαρή του πληθυσμού) κίνει».

ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Τα δύο «πρόσωπα» του ΜRSA

O καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σικάγου Ρόμπερτ Ντόουμ, που έκανε λόγο για πρώτη φορά παγκοσμίως σχετικά με το MRSA της κοινότητας

Πώς διαχωρίζεται το νοσοκομειακό MRSA από το MRSA της κοινότητας; Σύμφωνα με τους κανόνες των Κέντρων Πρόληψης των Ασθενειών των ΗΠΑ (CDC), η μόλυνση με το ενδονοσοκομειακό υπερβακτήριο αφορά ασθενείς που έχουν νοσηλευθεί, που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, φέρουν καθετήρες ή έχουν υποβληθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις. Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται και οι περιπτώσεις ασθενών που έχουν λάβει αντιβιοτικά μέσα στο τελευταίο εξάμηνο από τη διάγνωση της λοίμωξης καθώς και εκείνες κατά τις οποίες ο παθογόνος μικροοργανισμός απομονώνεται μετά από 48 ώρες από την εισαγωγή στο νοσοκομείο.

Σε ό,τι αφορά το MRSA της κοινότητας, θεωρείται ότι έχει «πλήξει» κάποιον όταν απομονωθεί σε καλλιέργεια μέσα σε 48 ώρες από την εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο, ή όταν απομονωθεί σε εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείων ή σε ιδιωτικά ιατρεία σε άτομα που δεν έχουν ιστορικό που να παραπέμπει σε νοσοκομειακή λοίμωξη με το υπερβακτήριο.

ΜΕΤΑΔΟΣΗ
«Ρεζερβουάρ» ΜRSA τα κατοικίδια;

Νέα ελληνική μελέτη που βρίσκεται σε εξέλιξη δείχνει ότι ο άνθρωπος μεταδίδει στα κατοικίδια το ΜRSA της κοινότητας

Μια στενή σχέση η οποία μπορεί να μετατραπεί σε... ολέθρια σε ό,τι αφορά την εξάπλωση του ΜRSA διερευνούν αυτή τη στιγμή οι έλληνες επιστήμονες του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών σε συνεργασία με συναδέλφους τους από την Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Οπως εξηγεί στο «Βήμα» η καθηγήτρια Μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών κυρία Ιρις Σπηλιοπούλου η ομάδα μελετά ζώα συντροφιάς προκειμένου να ανακαλύψει τι «δοσοληψίες» έχουν με τον άνθρωπο σε ό,τι αφορά το υπερβακτήριο. «Αν και τα στοιχεία είναι ακόμη αδημοσίευτα, από όσα έχουμε αυτή τη στιγμή στα χέρια μας βλέπουμε ότι τα ζώα συντροφιάς προσβάλλονται από τον κλώνο του MRSA που χτυπά και τον άνθρωπο, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι άνθρωποι μεταδίδουν το βακτήριο στα ζώα. Μέχρι στιγμής στα ζώα έχουν καταγραφεί μόνο λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων, ωστόσο είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε αν οι τετράποδοι σύντροφοι του ανθρώπου μπορούν να αποτελέσουν ένα "ρεζερβουάρ επώασης" ακόμη πιο λοιμογόνων στελεχών τα οποία στη συνέχεια θα μεταδοθούν στον άνθρωπο προκαλώντας έναν φαύλο κύκλο».